ZAP-en: ‘De kinderen vinden het de normaalste zaak van de wereld’

Halve Zolenpad

Er valt heel wat te zien voor wie over het Halve Zolenpad fietst. Je moet alleen wel om je heen kijken. De knoppen van de hazelaars lopen uit, de ochtenddauw glinstert over de weilanden. En kijk die nijlganzen bij het water. Een oranjegele voorjaarszon en een helderblauwe lucht kleuren het landschap verder in. Langs het fietspad ligt een verkreukeld blikje met schreeuwende letters. Even verderop een paar sneeuwwitte zakken met een gele ‘M’ erop. Er puilen lege bakjes en doosjes uit, net zo wit als de zakken. Maar niet alles blijkt leeg en wit: restjes gele fritessaus, roodbruine barbecuesaus en kruimels van kipnuggets brengen wat kleur aan. Een merel heeft het ook gezien en huppelt eropaf. Ondertussen loopt een paar kilometer verderop een vrouw met een grijper en een zak door het landschap.

Het blijkt Famkes buurvrouw te zijn. “Wij zijn afvalmaatjes hier. We komen elkaar ook regelmatig tegen met de zak!” Famke is vol lof over haar buurvrouw: “Zij doet het al jaren en ze is erg fanatiek. Leuk dat je bij elkaar die vanzelfsprekendheid begrijpt.”

Famke en Arjen

Famke woont met haar man Arjen Kroon in een woonboerderij aan de rand van Sprang-Capelle. Ze hebben elkaar tijdens hun studietijd in Utrecht ontmoet. Daar werkte Famke met gedwongen uithuisplaatsingen. “Maar ik wilde juist een plek met veel ruimte waar kinderen konden spelen. Waar ze tot rust komen en van daaruit ontwikkelen.” Dat doel kwam dichterbij toen ze Arjen leerde kennen. Hij heeft niet alleen een achtergrond in de psychiatrie en het speciaal onderwijs. Arjen is ook hovenier en al lang bezig met duurzaamheid. “En zo zijn we bij dit huis terechtgekomen.” Er is veel veranderd sinds de Google Maps-foto van de woonboerderij uit 2008. Arjen: “Als je erover praat en je hebt er een mening over, dan moet je het zelf ook doen.” Zo heeft Arjen de hele werkschuur zelf gebouwd. Daar gebruikte hij oude materialen voor: “Allemaal tweede-, derde-, vierde-, vijfde- en zesdehands. Er zit in dat gebouw zoveel sfeer; het lijkt alsof het er al heel lang staat.”

Kleinschalige groene zorg

Samen leiden Famke en Arjen een kleinschalig zorginitiatief. Kinderen met allerlei hulpvragen kunnen op de boerderij rust vinden. Het stel begeleidt de kinderen bij hun ontwikkeling, met groen en het buitenleven als rode draad. “Als je overspannen bent, kom je alleen tot rust in een positief prikkelrijke omgeving,” legt Famke uit. “Dat is als je een poes hoort spinnen, als je de wind voelt kriebelen, de muntblaadjes plukt en proeft.” De kinderen kunnen de dieren voeren, weckpotten vullen met bloemen en helpen met bouwklusjes in de schuur. Of ze kijken gewoon toe. Hoe dan ook, alles gebeurt onder begeleiding van Famke en Arjen.

ZAP-ers

Zie je Famke en Arjen en een paar kinderen met oranje hesjes en grijpers in de omgeving? Dat kan! Zwerfafval opruimen is ook een activiteit die zij samen doen. “We gingen wandelen met de kinderen en die maakten dan opmerkingen: ‘Moet je kijken wat hier voor rotzooi ligt!’” Famke ging vervolgens met de kinderen in gesprek over het zwerfafval dat ze tegenkwamen. “Zullen we de volgende keer gewoon ’s een zak meenemen en het op gaan ruimen?” Stelde ze voor. De kinderen vonden dat de normaalste zaak van de wereld. Zo zijn ze aan ZAP-en geslagen. “Ik heb nog nooit een kind meegemaakt dat zei: ‘Dat ga ik niet doen!’” Arjen vult aan: “Het is ook leuk speelgoed hè, die knijpers. Helemaal geen vervelend werk en de kinderen vinden het ook leuk om te zoeken.”

Verantwoordelijk voelen

Maar Famke is niet begonnen met zwerfafval opruimen door de opmerkingen van de kinderen. Ze doet dit al zo lang ze zich kan herinneren. “We gingen vroeger met mijn ouders in de bergen wandelen. Dan namen we onze troep gewoon weer mee naar beneden. Ook als we onderweg afval van anderen tegenkwamen ging het mee.” Later tijdens hun reis in Canada deden Famke en Arjen dit ook: “Maar daar ligt sowieso bijna niks. Dan ga je je eigen afval echt niet achterlaten,” zegt Arjen stellig. “Ik heb van kinds af aan meegekregen om in elk geval je eigen troep mee te nemen. Je laat nooit iets achter.” “Zelfs geen wc-papiertje!” Lacht Famke.

Maar hoe brengen Famke en Arjen die kijk over op de kinderen die ze begeleiden? Famke: “Ik voel me daar wel verantwoordelijk voor. Het gaat om hun toekomst; zij leven langer op deze wereld dan wij. Daarom vind ik het ook goed als kinderen daarover vragen stellen.” Arjen bekijkt het vanuit een praktische kant: “Kijk, je kunt heel veel praten, maar je moet ook laten merken als je het ergens niet mee eens bent.” Famke koppelt dat weer terug op het ZAP-en: “Alleen maar mooi dat mensen zien dat we dit doen. Dan hoop ik dat ze denken: da’s ook wat, dat die al het afval aan het opruimen zijn.”

Veiligheid

De kinderen zien de ernst van al dat zwerfafval. Maar van het vuil oppikken maken ze op hun manier een spel. “Ik laat ze daar vrij in, maar houd wel de veiligheid in de gaten,” benadrukt Famke. “Ze mogen maar aan één kant vuil oppikken en niet steeds de weg oversteken. Als ze de sloot in willen, dan vragen ze eerst of ze naar beneden mogen. En van sommige stukken afval zeg ik duidelijk dat ze die moeten laten liggen. Denk aan een blik met scherpe randen. Dat vind ik gewoon te link.” Ook Arjen let op de veiligheid bij het ZAP-en. Hij kwam per toeval op de speciale ZAP-materialen die de gemeente uitgeeft. “Ik belde de gemeente op om te informeren naar een container. Daar zouden we dan het opgepikte zwerfafval in kunnen doen. Toen hoorden we van de hesjes, handschoenen en grijpers. Met die hesjes vallen we op als ZAP-ers. Als we dit allemaal goed dragen, dan zien mensen wat we doen. Zo beseffen ze hoe belangrijk het is.” Famke, Arjen en de kinderen ruimen met liefde en toewijding het zwerfafval op. Maar Arjen voegt er wel aan toe: “Ruim je afval zelf op! Maak ons overbodig!”